بعد از پيروزي انقلاب اسلامي به علت شرايط حادث شده، دولت اداره بيشتر كارخانه‌هاي صنعتي بزرگ كشور را بر عهده گرفت، به نحوي كه اين شرايط سبب تغييرات بسياري در ساختار مالكيت صنعت و مديريت آنها شد. از طرفي به دليل شرايط به‌وجود آمده ناشي از جنگ تحميلي براي مدت مديدي، ساخت‌و‌ساز در كشور به شدت كاهش يافت و همين امر كاهش تقاضاي سيمان را به همراه داشت.
با وجود شرايط ياد شده، اين وضعيت به سرعت تغيير كرد و 12 پروژه‌اي كه در پنجمين برنامه عمراني قبل از انقلاب در حال اجرا بود تا حدود 7 سال پس از انقلاب به بهره‌برداري نرسيد، به طوري كه در سال 1364 توليد سيمان به ميزان حدود 9 ميليون تن در سال افزايش يافت.
در همين حال افزايش چشمگير ميزان رشد جمعيت پس از سال 1365 به رقمي حدود 4 درصد، فعاليت گسترده ساخت و ساز در مناطق روستايي توسط نيروهاي جهاد سازندگي، وقوع جنگ تحميلي 8 ساله عراق و لزوم باز سازي مناطق جنگ زده، بازسازي مناطق آسيب ديده از زلزله و سيل و... از جمله عوامل رشد مصرف سيمان در كشور در طول سال‌هاي گذشته بوده است.
تاريخچه قيمت‌گذاري سيمان در ايران
1) آزاد سازي قيمت سيمان در سال 1371 آغاز و به كارخانه‌ها اجازه داده شد توليد مازاد بر 80 درصد ظرفيت اسمي خود را به قيمت آزاد بفروشند و در ادامه همين روند، در نيمه دوم سال 81 قيمت‌گذاري سيمان بر اساس قيمت تعادلي عرضه و تقاضا اعلام شد.
2) از اسفند سال 1373 مجددا قيمت‌گذاري سيمان به عهده شوراي اقتصاد گذاشته شد.
3) در اسفند ماه سال 1376 قيمت سيمان براي سال 1377 با مسووليت و نظارت وزارت صنايع و معادن و با تعيين سقف براي كارخانه‌هاي قديمي و جديدالاحداث (توسط شوراي اقتصاد) آزاد اعلام شد
4) در سال 1378 قيمت سيمان با قيد مسووليت نظارت بر تنظيم بازار سيمان توسط وزارت صنايع و معادن كماكان آزاد اعلام شد.
5) از سال 1380 و براساس مصوبه سبد حمايتي ، تعيين قيمت توسط كارخانه‌ها و در چارچوب ضوابط سازمان حمايت مصرف كنندگان و توليدكنندگان بوده است.
6) مطابق تصويب‌نامه شماره 6954/ت22505هـ مورخ22/2/1380 هيات محترم وزيران سيمان در بخش دوم گروه اول سبد حمايتي قرار گرفت.
7) به‌موجب مصوبه شماره 73585/ت 32416 مورخ 26/12/83 سيمان از سبد حمايتي خارج شد، اما با توجه به مسائل و مشكلات حادث شده در نحوه توزيع سيمان طي نيمه اول سال 1384 مجددا حسب مصوبه شماره 38760/ت39907 هـ مورخ 9/7/84 هيات محترم وزيران سيمان در زمره اقلام سبد حمايتي قرار گرفته و مشمول ضوابط توزيع و قيمت‌گذاري شد.
آزاد سازي سيمان از سبد حمايتي
از آنجا كه سيمان به‌عنوان يك كالاي استراتژيك نقش مهمي در توسعه كشور و عمران و آبادي داشته و در ساخت و سازها از اهميت زيادي برخوردار است، وجود ثبات نسبي در تامين و عرضه آن موجب تسهيل و تسريع در توليد مسكن مورد نياز مردم و اجراي به موقع طرح‌هاي عمراني به‌خصوص پروژه‌هاي صنعتي و زير بنايي موثر در توسعه اقتصادي و ايجاد اشتغال خواهد شد كه بر همين مبنا در حاشيه جلسه مورخ 25/12/81 تنظيم بازار توافق‌نامه 14 ماده‌اي وزارتين بازرگاني و صنايع و معادن سابق طرحي تحت عنوان طرح جامع سيمان تصويب و ابلاغ شد كه تا پايان سال 1383 اجرا و در اواخر همين سال مطابق تصميم هيات وزيران سيمان از سبد حمايتي خارج شد.
 اما با توجه به وضعيت بازار سيمان مطابق مصوبه شماره 38760/ت33907هـ مورخ 9/7/84 هيات محترم وزيران با لغو مصوبه شماره 37585/ت32416هـ مورخ 26/12/82 سيمان مجددا در طرح سبد حمايتي قرار گرفته و اجراي طرح جامع سيمان تداوم يافت تا اينكه در سال 1387 و مطابق مصوبه شماره 52555/ت39943هـ مورخ 10/4/87 هيات وزيران با توجه به تعهد كارخانه‌ها مبني بر حفظ قيمت مصرف‌كننده سيمان تيپ يك تا سقف 650 هزار ريال به ازاي هر تن از سبد حمايتي خارج و وزارت بازرگاني با همكاري وزارت صنايع و معادن سابق و انجمن صنفي كارفرمايان صنعت سيمان موظف به نظارت و اتخاذ تصميم لازم بر اجراي تصويب نامه مذكور شد.
لذا در سال 1387 صنعت سيمان وارد مرحله جديدي شد. عرضه مازاد سيمان به بازارهاي خارجي و سرمايه‌گذاري كلان در اين امر از سوي بانك‌ها و برخي نهادهاي عمومي و بخش خصوصي و بهره‌برداري از پروژه‌هاي بزرگ جديد و آزادسازي سيمان از سبد حمايتي را مي‌توان از جمله موارد قابل توجه در اين سال بر‌شمرد. در اين سال و در پي ابلاغ مصوبه مذكور هيات وزيران، واحدهاي توليدي سكان‌دار عرضه سيمان در سطح استان‌هاي كشور شدند و به علت افزايش عرضه در سطح بازارهاي داخلي و پايين بودن تقاضا، به‌كارگيري تمامي امكانات و ظرفيت‌ها در توسعه صادرات امري ضروري و اجتناب ناپذير بوده زيرا كارخانه‌ها قادر به فروش توليدات خود در بازار داخلي نبودند.
توليد وعرضه سيمان پس از آزاد سازي از سبد حمايتي
آمار ميزان توليد و مصرف داخلي سيمان خاكستري طي سال‌هاي 1387 تا 1392 به‌شرح جدول ذيل بيانگر رشد روز افزون توليد و مصرف سيمان در داخل كشور است. در حال حاضر 70 واحد توليدي با ظرفيت اسمي حدود 78 ميليون تن و توليد سالانه بالغ بر 76 ميليون تن سيمان در سطح واحدهاي توليدي كشور به بازارهاي داخلي و خارجي عرضه مي‌گردد. ناگفته نماند با بهره‌برداري از پروژه‌هاي جديدو طرح‌هاي افزايش ظرفيت، انتظار مي‌رود در سال 1393 اين رقم به بيش از حدود 80 ميليون تن افزايش يابد.
گسترش صادرات
براساس اطلاعات دريافتي طي سال هاي1387 تا 1392 صادرات سيمان و كلينكر به كشورهاي همجوار به‌ويژه عراق، افغانستان، آذربايجان، تركمنستان، تاجيكستان، پاكستان، يمن و كشورهاي حوزه خليج فارس و... افزايش چشمگيري داشته است. جدول ذيل نشان‌دهنده ميزان صادرات سيمان وكلينكر طي سال‌هاي يادشده را نشان مي‌دهد كه ارز آوري قابل توجهي در اين بخش از صنعت عايد كشور شده است. پيشنهاد مي‌شود صادرات هدفمند و برنامه ريزي شده مدنظر واحدهاي توليدي قرار گرفته و هرگونه بي نظمي در زمينه صادرات ضمن از دست دادن بازارهاي هدف پيشي گرفتن رقباي تجاري را فراهم خواهد آورد.
يكي از اهداف صنعت مذكور براي سالجاري، صادرات حدود 18 ميليون تن است كه با عنايت به ذخاير معدني و پيشرفت پروژه‌هاي در دست احداث، صادرات ميزان ياد شده سيمان و كلينكر دور از انتظار نخواهد بود.
طرح‌هاي در دست اجرا و توسعه‌اي
پس از آزاد سازي سيمان از سبد حمايتي پروژه‌هاي سيماني با توجه به بازارهاي داخلي و خارجي و سرمايه‌گذاري‌هاي صورت پذيرفته از طريق بانك‌ها و بخش خصوصي رونق دوچندان گرفت و ظرفيت توليد سيمان در سال 1387 كه 45 ميليون تن بوده با راه‌اندازي پروژه‌هايي نظير آذرآبادگان خوي، توسعه آبيك، نايين، نيزار قم، عمران انارك دليجان، زابل، جوين، لار سبزوار و.... به 78 ميليون تن در سال 1392 افزايش يافت كه در حال حاضر و با عنايت به در دست احداث بودن پروژه‌هايي نظير بهينه‌سازي آبيك (8500 تن) و واحدهاي جديدالاحداث مانند سفيد شرق (1000 تن) و كياسر (2000 تن)، غرب آسيا (5000 تن)، خمسه (3300تن) و طبس (500تن) پيش‌بيني مي‌شود ظرفيت اسمي توليد سيمان در سالجاري به بيش از 80 ميليون تن افزايش يابد.
عمده چالش‌هاي صنعت سيمان
1. عدم رقابت‌پذيري توليد سيمان در واحدهاي توليدي مازوت سوز نسبت به واحدهاي گازسوز
2. اعمال تحريم برخي كشورهاي سازنده قطعات و ماشين‌آلات و تاثير آن بر افتتاح پروژه‌هاي در دست احداث
3. افزايش زمان بهره‌برداري از طرح‌هاي جديد و توسعه‌‌اي به لحاظ كافي نبودن اعتبارات مالي
4. مستهلك و فرسوده بودن برخي از خطوط كارخانه‌هاي توليدي فعال
5. مشكلات مربوط به تامين مازوت در فصول سرد سال به لحاظ قطعي گاز مصرفي
6. مشكلات حمل‌و‌نقل سوخت (مازوت) در فصول سرما
پيشنهادهاي اجرايي
1. گاز رساني به كارخانه‌هاي فاقد گاز از جمله سيمان زابل، لارستان، خاش و قشم
2. تامين سوخت مورد نياز مصرفي كارخانه‌هاي مازوت سوز با قيمت‌هاي اعمالي گاز با توجه به محروميت مناطق استقرار و ايجاد رقابت براي عرضه و فروش سيمان توليدي
3. تسريع در تامين اعتبارات مورد نياز طرح‌هاي جديد توسعه‌اي سيمان به‌منظور واردات تجهيزات و اجراي پروژه‌هاي مربوطه
4. تامين انرژي ارزان از طريق ايجاد نيروگاه‌هاي كوچك در جوار كارخانه‌هاي توليدي بزرگ و استفاده از سوخت جايگزين
5. توسعه و تجهيز ناوگان حمل‌و‌نقل صنعت سيمان متناسب با افزايش توليد و صادرات
6. برنامه‌ريزي و اتخاذ تمهيدات مناسب در جهت كاهش مصرف انرژي و بهينه‌سازي مصرف سوخت
در پايان خاطر نشان مي‌سازد از جمله تصميمات بسيار مفيد و موثر اتخاذ شده در اين صنعت واگذاري اختيار تنظيم بازار و قيمت‌گذاري و برنامه‌ريزي صادرات طي انعقاد تفاهم‌نامه‌اي سه جانبه (سازمان توسعه تجارت، معاونت توسعه بازرگاني داخلي و انجمن صنفي كارفرمايان صنعت سيمان) به انجمن مربوطه بوده است كه اميد است ضمن حفظ و تقويت وضع موجود بتواند به عنوان يك الگوي موفق به ساير گروه‌هاي كالايي نيز تسري يابد.
* كارشناس سيمان دفتر برنامه‌ريزي تامين و توزيع و تنظيم بازار وزارت صنعت، معدن و تجارت.
يادداشت: منابع در «دنياي اقتصاد» موجود است.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: